REGRESO AO LUGAR ONDE NACÍN

Voume de volta ao campo negro de onde vin. Pídemo o público entregado (sobre todo, tras unhas horas de viños) que me reclama branco sobre negro. Satisfacción lles dou.

Son, coma ven, moi compracente. 

Poño de despedida a foto que pensei e descartei para a rentrée. A praza de Lazúrtegui, no seu estadio inmediatamente anterior ao meu nacemento. O cine Edesa xa estaba.

A MIÑA RADIO

A miña emisora de radio preferida (única, máis ben) é Radio 5. Non escoito a radio na casa: só no coche e de camiño do traballo. Como adoito tardar vinte minutos no traxecto, o sistema de noticias cada quince minutos permíteme estar ao tanto das novidades sen problema algún. Agora introduciron algún cambio e durante boa parte da mañán e tamén da tarde ofrecen un programa tipo magazín de información permanente. Hai que recoñecer que logran facer unha programación excelente, cun cuidado moi grande pola expresión oral, cun nivel de análise política moi notable e sen divismos de ningunha clase. Abordan sempre asuntos de actualidade, sempre moi ben preparados, lonxe de calquera simpleza interpretativa, e ademáis de xeito moi agradable e mesmo divertido. Hoxe deixeinos entrevistando a Patarroyo, do que quitaron extraordinarias explicacións, a un nivel máis culto do habitual (que non está rifado coa divulgación e co sentido de servizo público), pero entretido e cordial. Cando ía para o traballo, escoitei unha alfaia da crónica xornalística, asinada por Santiago Cribeiro e Seve Cajide, sobre o rito tridentino na parroquia de santa Cristina en Oza dos Ríos. Impagable reportaxe que non son quen de atopar na programación da súa páxina web.

Levo escoitando esta canle desde case sempre. Algunhas seccións dan arrepíos (coma a de Pardo de Santayana), pero o normal é atopar información divertida (Paco Clavel e a súa Extravaganza), interesante (as magníficas roldas de corresponsais), macabra (Nieves Concostrina en Polvo eres) ou curiosa (a algo purista Hablando en plata, non sempre acertada, de Amelia Fernández). Músicas de estraña orixe e difícil acceso, que non atopan oco noutras canles, tamén teñen o seu espazo nesta magnífica e verdadeira radio pública. 

Non sei se a súa estructura en doses pequenas, fragmentaria e exposta en forma de mosaico, semellante en audio (o ida e volta do podcast) ao que contemplamos nas páxinas en Internet, contribúe  á miña predilección. É moi posible, pero estou seguro de que, como dicía aquela vella publicidade dos reloxos sanyo, algún día todas as radios se fabricarán así.

DESFOGO MATUTINO

As persoas de avanzada idade (ou idade avanzada, non sei se a orde supón unha pequena variación de sentido: eu creo que si) ou, en linguaxe políticamente incorrecto, as vellas (os vellos van a mandado á compra e case sempre teñen pouca ou ningunha présa) que atopamos no supermercado, nomeadamente próximas á cola, ou sofren unha transformación radical en vendo a unha caixeira que as leva a parecer o diaño de Tasmania ou son así de retorta nación ou de educación incompleta. Porque non é normal a agresividade, a impaciencia e o pésimo leite que gastan tan axiña coma ven que hai máis de dúas persoas agardando. Berran de forma animal á encargada, con movemento de caxato incluido, puxan con habelencia ao pánfilo de diante que non agarda semellante búfalo polas costas a pesar do minguado do seu corpo mesmo ensarillado ou, no caso menos violento, pasan por diante aducindo un non sei que que quedan boreando ou sen aducir nada ancha es Castilla. Un tende, ás veces, a comprender esa actitude, a explicarse que motivos poderosos e íntimos e insospeitados levan a esas mulleres a atacar violentamente aos seus semellantes en especie co propósito de non teren que agardar, sobre todo despois de que un as mira escarranchadas, cunha perna tolleita ou cunha zapatilla ortopédica para superar dores e aliviar enfermidades. A compaixón que esta imaxe suscita sempre é inútil cando as atopas nas beiras da caixa do super. Un mira e remira a vella e non atopa ese pequeno fulgor de comprensión do outro, ningunha pinga de piedade: directamente sinte que o sangue se lle sube á cabeza e ten desexos de berrar barbaridades unha tras outra e de deixala agardar quince minutos máis, cunha conversa tranquila co caixeiro ou coa procura lenta da moeda de cinco céntimos que curiosamente queres quitar do peto máis difícil pase o que pase. Nada disto, no entanto, sucede: a vella consegue pasar e, con frecuencia, pasado o trámite, detén o seu vagar tranquilo coa primeira amiga que atopa tras consumar a aventura.

E logo falan da rapazada incivil. 

Nota: a foto do Fairway de Broadway ilustra e dá a esquecemento da furia o rudo encono.

SOBRE COLLEDOR

Leo por distracción os diálogos correísticos. Terei tempo de meterlles o dente máis a fondo, pero polo de agora teño que confesar que me abraian dúas cousas. Por orde cronolóxico, o pracer infantilizado por autos de lujo de estampa hortera con tapicería de coiro negro para presumiren ou por reloxos caros para lociren na muñeca entre bandeira de España e da Comunitat Valencià, polo que son capaces de vender a súa nula vergonza. E, en segundo lugar, e máis importante, a máis absoluta cegueira dos votantes valenciáns ante semellante exhibición de vaidade persoal e política. Como non é capaz alguén de non xulgar inmoral ou mesmo delictivo o seu modo de comportarense, de presentarense en público, incluso de vestirense ou de levaren a raia cortada á navalla a un lado diante dos seus administrados?

Pode que estea eu cheo de prexuízos, pode que me deixe arrastrar por un insano resentimento, propio dos descendentes de roxos que nunca deixaron de admitir se non a loita de clases marxista, sí a vella lenda de que “aínda hai clases”. É posible que todo sexa resultado da miña incapacidade de comprensión do fatuo e do baleiro agochado tras garabatas de hermés. Acepto todo isto, pero non me poderán negar que hai que estar completamente cego, conscientemente xordo e tristemente calado para votar a estes rufiáns que se delatan só coa súa provocadora presencia.

ASUMIR RESPONSABILIDADES

 

Houbo un tempo, non tan mítico, en que os cargos públicos, albiscada a súa incompetencia, insinuada a súa mínima deshonestidade e medio revelada a súa dose de inmoralidade pública, empregaban a fórmula eufemística “asumo as responsabilidades” para liscar pola porta (normalmente traseira) do poder. Houbo outro tempo ulterior en que tal fórmula deixou de levar consigo o portazo correspondiente e significou apenas que o cargo público decidía agardar a que escampara para que a marcha fose voluntaria e non forzada polas contrarias circunstancias. A este tempo lle seguiu outro en que “asumir as responsabilidades” xa non indicaba máis ca esto e que, tras a asunción (sen subida aos ceos, pero sen o oportuno e demandado descensus ad inferos), o cargo público, demostrada a súa incompetencia, probada a súa máxima deshonestidade e mesmo admitida a súa dose de inmoralidade pública (común a tanta xente, nunha subtil inversión do consolo de parvos como éxtase de espilidos), permanecía na poltrona contra vento e marea, ás veces mesmo con perda de eleccións mediante.

Agora, o cargo público, pillado in fraganti, comprado en contante e sonante, ausentes vergonza e decencia, evita (porque entre outras cousas a descoñece) a fórmula eufemística, remite al altísimo se se tercia (que vén sendo o superior en ternos e nasalidades), e agarda a que o boten. Porque dalí el non se apea así baixe maría santísima (tal é a devoción cristiana destes ninots de Emidio Tucci) da cúpula da catedral de Elx.

SERÁN INDIMENTICABILE

Chegamos ás 12 da mañán, nun día de setembro, limpo e luminoso, e acompañados de Juanma, un encantador sevillano do barrio de Miraflores, á Pedreira, coas indicacións anónimas pero fácilmente atribuibles á gran Legnaresa. A Pedreira, un non lugar dun non horizonte camiño da Ribeira Sacra, entre Ourense e Luintra, é un espazo surrealista que ten como referencia sensible un portalón negro, unha senra de xarrés, unha poza de azul piscina e unha longa mesa baixo as uvas xa medio murchas dunha solaina. As voces dunha compañía de moinantes e trouleiros no silencio de Nogueira de Ramuín alerta do lugar e convida a traspasar o ferro da porta. Na porta, unha moto contén a Fortes, adornado dunha camiseta coa lenda “Os vellos gaiteiros nunca morren”. Entramos. Ao fondo, sobre un leito de brasas, queima costelas de churrasco un home hirsuto de esplendoroso torso de veludo branquexado. Corremos a saúdalo, pero polo camiño advertimos a procedencia das voces. Arredor dunha táboa de cristal, o Barón do Recatelo anima ao xentil Outumuro a laminar xamón. Inma e Pablo trasegan tortillas. Kiko, Chus e Inma resolven sobre o queixo. E os que chegamos decidimos achegarnos, coa timidez do advenedizo, ás aceitunas. Un viño Mencía asiste temeroso ás esceas prelimiares. Mina, a dama de Teherán, chega cunha especie de revolto de berenxenas, allos, tomate e cúrcuma á mesa. O pan de Cea serve para pousar esa esquisita mestura. A Duquesa da Pedreira aparece por alí, xa algo máis calmada despois da multa, coas galas amabilísimas e xenerosas de anfitriona. Hai fame. Moita fame e a bandexa de xamón vai baixando paseniño pero inexorable. Imos ver ao varón hirsuto do churrasco, o Gran Duque da Pedreira, coa laureada de vitela no peito. Non nos dá a man. Prefire a aperta e na aperta asumimos a pel húmida da súa súor. Paco, a quen coñecemos nese intre, acarrea as viandas e o inmenso Medela ofrece o seu corpo para cumplir con tantas fortes apertas que mandamos polo feisbu. Van chegando os que faltan, o gran Xoan da Cova, coa súa ameazante cámara de video preparada para o iutuf, e máis tarde Lorena, a musa do istmo, a raíña do cabaré dos Cantóns.

O xantar de ciurrasco, tras os inacabables aperitivos, transcorre baixo a parra, con voces que non paran de falar, mentres Dacova e Outumuro apuntan coas súas cámaras. Abraiado, Juanma recolle tamén as instantáneas do evento. Risas, risas e máis risas. Veñen os postres: pasteis de Lugo, cañas de Allariz, linguas de Vigo, bicas de Ourense, flan de café, figos de Extremadura. E despois café, licores, licores, licores. A tarde pasa voando. Algúns deciden piscina; outros agariman Rectoral de Amandi. Empezan os cantares, miudiños ao comezo, volcánicos aos poucos. Dacova, en medio da treboada de gorxas, baixa a Ourense polo seu órgao. Cando volta, vinte minutos despois, coloca o manubrio baixo a mazaira e concede palco e micro ao showman da Ziralla. Anuncia festas en Quintela de Leirado e cordero en rifas. Saúda a concorrencia e deixa que o caudal desborde. New York, New York na voz das silveiras e dos regos das égoas. O Rei no estoupar de outos muros, penas e legnaresas. Na randeeira brila o abraio dos barreiros e das bandes. Danzan as belas donas, virxinais, inmaculadas, entre minas e inundacións sen arranxo posible. Baixo a parra albíscase unha media lúa de lume. Juanma, entretanto, pampo, retrata a noite, cando só podo ver sombras ao fondo do camiño. Escóitase ao lonxe como dun soño que con el alma no puedo. Tomamos o coche, e saimos á estrada para Vigo. 

A ledicia completa se non é iso ten que ser algo que se lle pareza.

PLATAFORMAS

Tres plataformas en menos duns meses a prol do galego. Unha tras outra. Que eu saiba e por orde cronolóxica, a expensas de que outra persoa con mellor memoria me desminta, Galego, patrimonio da humanidade, Prolingua e Queremos galego. Podería mesmo engadir pola hexemonía social do galego nesta xeira de reunións convocadas para a defensa e ao tempo promoción (cando esta descende) da lingua galega. Non entendo a proliferación en tan pouco tempo. Ou se debe a unha polixénese minifundista que probablemente procura unha confluencia ulterior ou, o que me resulta máis convincente, se trata da enésima desconfianza mutua entre os adaís dos sectores galeguistas. Non quixera pensar que protagonismos políticos, asociativos ou persoais interveñan na sucesiva presentación de colectivos cívicos de protesta e mobilización. Tampouco quixera pensar que tras este agromar magnífico de plataformas se agoche un excesivo propósito de anular ou escurecer outras. Non teño dereito a siquera sospeitar que receos, cargados coa experiencia dos anos e renovados malheuresemt en tantas distintas iniciativas que se plantean neste país, poidan enturbiar a situación.

O único certo, para min e a estas alturas, é que todo esto cheira a contumaz teima autodestructora que, baixo a fórmula aparentemente xenerosa dos chamados á sumarse desde expendedurías de patentes de corso, remata de modo espléndido por restar efectivos á causa. Oxalá non estea equivocado.

CATRO AEROPORTOS

Nun radio de acción dunha hora e media, un cidadán de Vigo e arredores ten a seu dispor nada máis e nada menos que catro aeroportos. Se ese cidadán mostra, como parecen sinalar as estatísticas máis recentes, unha crecente habilidade para a informática, pode entreterse buscando combinacións aereas a case todos os lugares do mundo mudando tan só o nome do aeroporto de saída. Esta variedade é probablemente insólita no mundo, pero o cidadán citado non ve con malos ollos esta situación. Entre estes catro aeroportos o de Porto é, beleza e elegancia aparte, o que máis posibilidades lle outorga, tanto para viaxes europeos, con ou sen Ryanair, como transoceánicos. Alén diso, pode achegarse alí en autobús (cun servizo mellorable) ou pode deixar o coche nos párkings de longa duración por prezos razonables. Entenderá calquera que para o usuario de avións, turista ou non, esta situación é preferible a moitas outras. E tamén entenderá calquera que neste trámite nin o localismo ou nacionalismo de pensarmos que se prexudica a Galicia ou a calquera das cidades de Galicia con aeroporto, nin a actual estructura nacional do sistema aéreo que esixe sempre unha conexión con Madrid ou Barcelona lle permite ao cidadán da terra que Ferrín prefire chamar de Turonio esta liberdade de movemento.

A apelación estes días a unha concordia aeroportuaria, por medo a que Porto remate por acaparar ao cliente, só pode entenderse conforme a un rancio nacionalismo (tinguido de localismos curtidos cos anos) que mira o territorio con fronteiras. Nacionalismo de doble signo (galego e español), que curiosamente neste punto coinciden para negar a pertinencia dun aeroporto útil e cómodo para cidadáns que o consideran lexitimamente tan seu coma o de Lavacolla. Pero esa apelación tamén se debe á sempre polémica disputa entre a lei do mercado que sempre aparece simultaneamente como xeradora de riquezas miles e como pervertidora da cohesión social e a supostamente necesaria regulación do negocio. Desde ese punto de vista, a estructura aeroportuaria de Galicia (por establecer agora as fronteiras constitucionais) ten máis que ver con concepcións infraestructurais marcadas pola política que con verdadeiros criterios económicos e menos co servizo máis acaído ao usuario. Non fai falta máis que atender á indecente e ás veces nula ligazón dos aeroportos mediante transporte público non só coa poboación de referencia senón con outros lugares que a priori deben recibir os viaxeiros: como fai o cidadán de Lugo para ir a Lavacolla? Pero, sendo esto irritante, a intervención distorsionadora dos poderes públicos en detrimento da lóxica comercial conduce a despropósitos dificilmente contestables como que unha cidade pequena como Compostela, cuxa poboación é claramente inferior a calquera das outras, reciba o groso da inversión ou que calquera das cidades compitan en desleal concurso coa aportación dunha considerable axuda/subvención pública para conquerir ese vó desexado. O modelo do aeroporto único en Santiago non estaría mal se os outros desapareceran: con todos os tres no saco, resulta estrana esta combinación de liberdade de comercio e institución desde arriba do programa de interconexións.

O mundo das viaxes aereas ten mudado moitísimo nos últimos tempos: a liberalización de liñas (coas que se pode estar en desacordo en función dunha concepción reguladora do mercado) permite que as vellas estratexias de carácter nacional se vexan incomodadas ou definitivamente trastrocadas pola aparición de iniciativas privadas que atraen aos usuarios. O pulo rexistrado en aeroportos noutrora infrautilizados, a formidable resposta das xeracións máis novas ás ofertas de Ryanair ou de Easyjet (á marxe da súa calidade) deixan, ao meu xuízo, un tanto obsoletas estas leas e, sobre todo, estes sobreactuados laios de alcaldes que só emiten os seus berros cando os tratos opacos con diñeiro de todos non colman o interese do low cost de turno. Sería moi conveniente ademáis (o que non fixo, polo de agora, ese corifeo de concellos o outro día nun patio renacentista de Santiago coas súas grandilocuentes proclamas pola Unidade Aeroportuario Galega) que dunha vez por todas pensaran este curruncho da península como un todo articulado, sen miños mentais que impidan ver que o Sá Carneiro tamén é aeroporto noso, se cadra o máis fermoso, cómodo e práctico de todos eles.

JUAN TESORO

Cando cheguei á As Pontes o ano 1974, coñecín a Rafa. Viña de Ponferrada coma min, aínda que eu pasara un moi intenso ano en Madrid antes de chegar á vila de Endesa. Moi axiña, case de inmediato, comprobei que tiñamos idénticos intereses, semellantes gustos, algo raros (literatura, música, política) para aqueles tempos. Desde o primeiro momento, quixo que visitara a súa familia, que vivía nunha das mellores casas do Poboado das Veigas: o seu pai era director da central de Endesa e a súa nai, Pepa, era profesora de Literatura española en excedencia voluntaria. Tiña dúas irmás máis pequenas e compartían todos eles espazo cunha muller que se encargaba das tarefas domésticas, chamada Fina, a quen querían e respetaban coma a unha segunda nai, e a filla desta, Carmina, irmá a todos os efectos e afectos de Rafa.

O primeiro que me chamou a atención foi a espléndida biblioteca que tiñan no salón e, derivado disto, a constante conversa que mantiña o meu amigo Rafa cos seus pais sobre os libros lidos, as novas publicadas nos xornais, ou sobre os sucesos políticos. Aínda que na miña casa e na miña familia sempre foi fundamental a tertulia, naquela casa de Rafa adquiría todo un aire intelectual que eu ignoraba ata o momento. Alí aprendín infinidade de cousas, só cos ouvidos ben abertos ao que se dicía. Os pais, de orixe almeriense con ponlas catalás, eran militantes antigos do PSOE (o avó foi un destacado dirixente de UXT e PSOE en Andalucía durante a República) e, no tempo que viviron alí, sobre todo nos finais do franquismo e comezos da transición, tentaron rearmar o partido, con escasísima fortuna todo hai que dicilo, por aqueles pagos. Resultaba moi difícil de comprender que o ilustrado enxeñeiro xefe de Endesa de As Pontes fose ademáis dirixente dun partido alcumado socialista. Iso non foi óbice para que durante moito tempo mantivesen os pais de Rafa un activismo político inusual en persoas tan sinaladas. Aínda lembro o día en que me levaron á sede do partido socialista en Coruña, nos Castros, nun mísero curruncho (quen o diría agora!) daqueles altos edificios desde os que se ve o porto de san Andrés. Ou o día en que me presentaron na súa casa ao que hoxe ocupa a presidencia do Principado de Asturies, daquela militante peceiro, Tinín Areces. A pesar desta convivencia, nunca foron quen de empuxarme ou de facer conmigo mínimo proselitismo: todo o contrario, admitían de moi bó grao (con compracentes desculpas polo meu individualismo) as miñas reticencias e as miñas palabras de censura dos comportamentos socialistas. O pai de Rafa, ademáis, gustaba moito de camiñar polo cabo de Gata e recoller minerais que logo pulía nun rudimentario tambor cheo de area, accionado cun motor, que convertía aqueles toscos croiños en fermosísimas ágatas de miles de cores. A súa casa estaba chea de recipientes transparentes con estas pedras. 

Un día de 1977 marcharon de As Pontes. Foron vivir a Madrid por traslado do seu pai a un posto de certa responsabilidade na empresa. A militancia, cada vez máis notoria do pai, xa que era o responsable xa desde aquela época pontesa, do programa enerxético do PSOE, fixo que, despois da victoria socialista en 1982, o nomearan para un cargo de gran importancia e dificilísimo empeño: Presidente de Hunosa. Alí foi pasar, se cadra, os máis duros anos da súa vida, xa que lle tocou, coma socialista, facer unha durísima reconversión (despido e prexubilacións de boa parte da plantilla) da minería asturiana. Algunha vez coincidín con el na casa de Madrid, que eu visitaba con certa frecuencia. Puiden aprezar, cando xa ocupaba outro cargo de menor relevo nunhas minas de potasa en Cataluña, unha certa desilusión por aquela etapa. Son capaz de entender o fondo daquela melancolía, pero nin el mesmo era quen de admitir a rectitude daqueles anos.

Durante moitos anos, foron espaciándose as visitas a Madrid a casa do meu amigo querido Rafa. As circunstancias de cada un dificultaban os encontros. Catro ou cinco veces nos vimos desde aquela. Na última, en maio, preguntei pola súa familia mentres apurabamos uns calamares perto da estación de Chamartín, risas e emocións por medio. Por teléfono falabamos algunhas veces, largo e tendido. Felicitabamonos os cumpreanos, como este último 8 de agosto dos seus 47 anos cunha mensaxe desde Italia. Sempre nos mantivemos (e mantemos) un cariño extraordinario, fóra desta distancia que nos separa.

Hoxe leo en EL PAÍS a esquela do seu pai, falecido onte, co seu nome e os seus apelidos. Vexo nesas letras que miro atento, como non crendo a noticia, ao seu pai agora mesmo ali sentado no grande ventanal que daba ao xardín da súa casa de As Pontes; véxoo nítido lendo o National Geographic ou enchendo de liñas un libro de xogos matemáticos, clasificando ágatas ou pescudando no Larousse a etimoloxía dalgunha palabra. Vexo agora a súa faciana sempre sorrinte, con dúas enrugas simpáticas que parecían pendurarse dos seus labios, burlándose inocentemente de nós os dous, mentres perpetrabamos algunha canción á guitarra: “¿Qué tal Sinfunkel y Garfón?”.

Que a terra lle sexa leve, don Juan Tesoro: vaia unha fortísima aperta á toda a súa familia desde esta parte do mundo, desde esta Galicia que vostede tanto amou.

ADDENDA: Chega a min semblanza acaída del no xornal La Nueva España, que dedica a súa portada a esta triste noticia.

EL PAÍS E ZAPATERO: PENDIENTES E EMBROLLOS

O editorial de EL PAÍS de onte En la pendiente supón un ataque directo ao presidente Zapatero, inusual vindo de onde vén, pero inevitable despois de varios días de acoso ao goberno por parte do grupo PRISA (outros editoriais anteriores, cada vez máis críticos, o artigo de Cebrián sobre desatinos, un suplemento de negocios cun Zapatero apenecado ao temón dun país). A ninguén lle parece allea a actitude de EL PAÍS (co grupo PRISA detrás) ás medidas adoptadas por Zapatero en materia de medios de comunicación, perxudiciais, ao entender dos directivos da empresa editorial, para os seus intereses. Que esta é a razón primeira e última da escalada contra Zapatero parece evidente se se le o editorial en relación coa política do goberno dos últimos tempos. O tipo de crítica do texto da editorial apunta a feitos que ben puideron ser motivo de censura moito antes, cando Zapatero recibía, coa disimulada advertencia de todo xornal afín, parabéns pola súa política xeral.

A primeira crítica que se lle fai a Zapatero son “los modos presidencialistas exhibidos en el nombramiento del Ejecutivo y en la toma de decisiones”. Censurar que un presidente dun goberno de España ten modos presidencialistas cunha constitución que admite e mesmo parece esixir formas de exercer o goberno de carácter presidencialista, son formas subtiles pero efectivas de alertar sobre o carácter autoritario do presidente. 

Abraia nun segundo termo a preocupación de EL PAÍS polas posibles contradiccións “en asuntos particularmente sensibles para la izquierda y que el propio Ejecutivo había enarbolado para colocar a la oposición entre la espada y la pared. Entre otros, la memoria histórica, las relaciones entre la Iglesia y el Estado o la política exterior basada en principios éticos.” Abraia porque nesa materia EL PAÍS empregou sempre un teor moderado, de consenso, que é case a marca editorial da casa desde sempre. Notóuselle sempre unha lixeira inclinación esquerdista, pero nunca deixou de sinalar a necesidade de chegar a acordos co centrodereita sobre temas especialmente polémicos. A que vén agora lembrarlle ao goberno que non é suficientemente ousado en materia progresista? Está advertindo ao goberno diso ou está alertando aos votantes de esquerda (moitas veces molestísimos coa postura morna do propio xornal) do que ocorre co falso Zapatero progre, agora cuase bambi en asuntos sensibles para a esquerda? E, por certo, cal é a política exterior basada en principios éticos? A que se refire EL PAÍS con intención encuberta? Venezuela, Bolivia, Italia?

A terceira cuestión resulta difícil de tragar a estas alturas. Que a ascendencia sobre o partido de Zapatero se basa “en prometer (y lograr) victorias electorales a cambio de que se acaten sus criterios cambiantes en función de cada coyuntura” é unha observación, que, como mínimo, vale xa para as primeiras eleccións, á marxe de que a redacción da oración podería ser impugnada por un modesto estudante de segundo de bacharelato. Non discuto agora mesmo sobre a percepción que poida ter o editorialista sobre a suposta falta de idoneidade de Zapatero para gobernar, pero esa idoneidade debeu poñerse en dúbida desde o primeiro momento: a hemeroteca de EL PaíS, non obstante, ofrece eminentes probas de que non foi así ata hai pouco.

O curioso é que o editorial fai fincapé nesta forma de liderazgo como “una de las principales causas del malestar que empieza a cundir en las filas socialistas; un malestar multiplicado por el hecho de que la actual dirección ha desmantelado los espacios orgánicos en los que debía desarrollarse el debate interno”. Que Zapatero apareza agora como un autócrata implacable tampouco merece dubidarse. Tamén houbo desde o principio quen suliñou a súa ignorancia (sempre desde a soberbia altura intelectual do que pronunciaba o veredicto), a súa torpeza (sempre co parangón dun Felipe González imbatible) ou a súa sorte e don da oportunidade, misturada con algo de escalpelo fiorentino para os rivais, que parecen estar no cerne desta nova crítica. Dou creto a todas estas observacións, malia telas por interesadas e malevolentes, pero non é defecto moderno de Zapatero, senón, por todos os indicios, marca da casa do presidente leonés. A que vén, de novo, quitalas agora como novidade extraordinaria?

Que tres ministros sairan estes días do parlamento é a proba concluinte para o xornal madrileño do autoritarismo zapatérico; a pesar de que, sen embargo, todos eles xa estaban máis fóra que dentro e á marxe de que algún deles fose afeado polo propio xornal en repetidas circunstancias: lémbrese que o de Cultura recibiu algún agarimo nalgún momento de EL PAÍS, cando decidiu mudar algúns dos seus cargos intermedios, se cadra amigos de alguén do xornal, e que o propio Solbes recibiu tamén algún recado, ao meu xuízo merecido, polas súas laretadas en voz alta sobre o mal (a faciana que ás veces exhibía pedía a berros que o largaran) que se sentía no goberno. Todos son, creo eu, maiores para falar libremente do que lles veña en gana sen ter que apelar a unha terrible opresión presidencial. Esa apoloxía postrera dos retirados aos cuarteis de inverno ou ao ostracismo de pontes euxinos exquisitos vén demasiado a deshora.

Tamén EL PAÍS observa que Zapatero ten o costume de zapar (non sei se é xogo audaz do editorialista) aos seus ministros e pon o exemplo de Solbes para comprobalo. Pero erra no intre elixido, porque as molestias e ardores do ministro de Economía no seo de goberno datan de antes mesmo das eleccións xerais, cando andaba dubidando, Pizarro mediante, se seguir ou marchar para a casa. Daquela, mesmo EL PAÍS mirou criticamente aquelas frivolidades de Solbes: agora son consecuencia, no entanto, do carácter autoritario e metomentodo do presidente. Se non se dixo esto antes, por que foi? E por que se di agora?

As consideracións de EL PAÍS sobre as veleidades de Zapatero na composición orgánica dos seus ministerios, coa distribución errática, segundo EL PAÍS, de competencias, pon ás claras a serodia revelación do xornal, xa que tales probas da imprevisión ou contorsionismo zapateril son de sempre ou polo menos datan da última elección (o comentario sobre deportes que xa suscitou coña hai tempo volve a saír agora como mostra inequívoca da deriva zapaterista) e non son de última hora. A que vén quitalas agora mesmo? O último párrafo, en troques, no que se advirte dunha confusión na maneira de gobernar, é se cadra o que máis se axusta a unha crítica actual. Aquí EL PAÍS, ao meu xuízo, responde á sensación que poden proporcionar as últimas ideas ou ocorrencias do goberno, ás veces moi teimoso en saír á prensa para dar conta do que fai sen que haxa por detrás un periodo de reflexión e de traballo elaborado. A impresión de improvisación non pode ser motivo de discusión cando tanta xente interpreta así as fluctuacións do seu goberno, pero si que se sumen a este novo panorama singularidades da forma de gobernar de Zapatero que noutrora valían (máis) aplauso.

Non sei se Zapatero obedece ao esquema político dos conselleiros delegados de EL PAÍS. Eu creo que nunca miraron con bos ollos a un novo líder da esquerda co que tiñan pouco contacto. Non sei se é cuestión xeracional: pode ser. Ignoro o nome do editorialista, pero de Pradera (non pode ser: non escribe tan mal), Estefanía, Cebrián, Ceberio, do propio director actual ten que saír. Salvo este último, todos os demáis frisan os sesenta e no caso de Pradera os setenta, con todo o bagaxe da transición e o lugar hexemónico polo xornal ocupado durante eses anos, agora máis discutido. Esto pode explicar a deriva de EL PAÍS: se cadra outras moitas cousas (caída en picado das vendas, a pesar dos agasallos), pero o ataque a Zapatero (probablemente merecido: iso non o discuto) parece máis enfado momentáneo e algo infantil de EL PAÍS ca resultado reflexivo sobre as últimas decisións do goberno. O editorial de hoxe, El embrollo fiscal, en forma de lección simplicísima sobre a política fiscal fetén, como de mestre a alumno limitadiño, o certifica con claridade.

 

Ilustración: Duque de Pastrana, de Juan Carreño de Miranda. 1650 circa.